سیرجان از نگاه سید محمد علی گلاب زاده 

سیرجان از نگاه سید محمد علی گلاب زاده

سید محمد علی گلاب زاده  متولد ۱۳۲۵ فرزند حاج سید اسد اا…روحانی  و واعظ کرمانی است ..

ایشان در سال ۱۳۴۳ به استخدام منطقه بهداری کرمان در آمدند.

همه کرمانی ها با نام و صدای دلنشین استاد گلاب زاده آشنا هستند.

این بزرگ مرد تاریخ معاصر کرمان موسس مرکز کرمان شناسی به عنوان اولین مرکز ایران‌شناسی در سال ۱۳۶۷ است .

قریب سی سال همکاری با صدا وسیمای کرمان ،نویسندگی برنامه صبح رادیو ،تألیف سی جلد کتاب در خصوص ویژگی های استان کرمان ،بیست سال تدریس در دانشگاه و نوشتن مقدمه و کمک به چاپ و نشر ۲۵۰ اثر از استاد گلاب زاده یک  چهره ماندگار و تاثیر گذار ساخته است .

 دانشنامه عالی خوشنویسی از انجمن خوشنویسان و دفتر شعری با عنوان اشک گلاب از دیگر افتخارات این چهره ماندگار کرمانی است .

چندی پیش در گروه مجازی به وقت مهر با همت جناب حسین توکلی ، گفتگویی صمیمانه توسط آقای حسین سبزه صادقی شاعر ، روزنامه نگار و پژوهشگر حوزه فرهنگ و جامعه با جناب گلاب زاده ترتیب داده شد بود..

در این مصاحبه سوالات. دغدغه های مردم سیرجان توسط دوست اندیشمندم جناب سبزه صادقی از استاد گلاب زاده پرسیده شد.

و این بزرگوار با متانت و تواضع به این سوالات پاسخ دادند.

این گفتگو آنقدر مرا تحت تاثیر قرار داد که تصمیم گرفتم خلاصه این گفتگو  را با نثری ساده و روان برای بازنشر خدمت شما ارائه دهم .

آقای گلاب زاده : سیرجان چهره های فرهنگی بزرگی به کشور معرفی ‌ کرده است .

جغرافیای سیرجان فرهنگ ساز است ..سیرجان با قرار گرفتن در چهارراه شمال به جنوب و غرب به شرق در گذر زمان مکانی مناسب برای زیست بهتر مردم این دیار بوده است .

مردمی که در خاک این سرزمین بار خودشان را زمین گذاشتند و سیرجان را برای سکونت انتخاب کردند .توانستند  به واسطه همت و حمیت از خودشان نام و نشانی خوش  در تاریخ به یادگار بگذارند.

سیرجان نام اصلیش سیرگان است .با آمدن اعراب با تغییرات در زبان فارسی نام سیرگان به سیرجان تبدیل شد .

یکی از معانی  گان در ادبیات فارسی شادی و سرور است .مانند مهرگان

مردم سیرجان  افسرده نبوده اند ودر طول تاریخ آدم های شاد و پر نشاطی بوده اند.ا

آنها حتی از غم و سختی های زندگی پلکانی برای رسیدن به شادی می ساختند .و زمینه های زندگی شادی برای خود می ساختند.

سیرجانی ها گاهی در سنگلاخ دردها و رنج ها طراوات و شادابی خود را حفظ می کردند.

در گذر زمان سیرجانی ها قنات های بسیاری در این سنگلاخ سخت ایجاد کرده اند و از یک سرزمین بی آب و علف ،منطقه ای ساخته اند که کشاورزی آن سرمایه اصلی مردمانش شد.

بیرون آوردن آب از دل زمین و رساندن آن به صحرا بدون کمترین تبخیر و اتلاف آن تنها با تفکر استمرار حیات و عدم خسارت به طبیعت توسط مردم سیرجان در گذر زمان انجام شد.

کاری که ما نتوانستیم انجام دهیم .و این میراث و تجربه با ارزش و گرانبها را با حفر هزاران حلقه چاه نابود کردیم. و باعث خشک شدن قنات ها شدیم .

اجداد ما بدون خسارت به طبیعت آب را به سطح زمین می آوردند.اما ما با برداشت بی رویه آب باعث فرونشست زمین شده ایم .

یکی از میراث های ماندگار و با ارزش سیرجان قنات های این سرزمین هستند و آقای آزادی خواه در کتاب مرادو به زیبایی ،زندگی بخشی از مردم سیرجان را که با قنات عجین شده بود به تصویر می کشد.

مقدسی در قرن چهارم هجری قمری سیرجان را بزرگتر از شیراز معرفی می کند.

مردم سیرجان با حفر قنات ،زمین های بایر را آباد کردند و با احیا کشاورزی ،حیات خود را در این منطقه حفظ کردند.

مردم سیرجان در گذر زمان سه ویژگی مهم داشته و دارند:

اول اینکه اخلاق و فرزانگی دارند.

دوم : مالدار و ثروتمند هستند

سوم: اهل داد و ستد و تجارت هستند.

تاریخ سیرجان سراسر از عزت و بالندگی و غیرت ایرانی است .

و در طول تاریخ بارها این غیرت را نشان داده اند .

در حمله ایدکو مغول به قلعه سنگ وقتی مردم احساس می کنند .دیگر تاب مقاومت ندارند .زنان سیرجانی خود را در فرشی می پیچیدند و از بالای قلعه سنگ خود را به پایین می انداختند تا به دست سربازان دشمن نیفتند .

یکی از صنایع دستی سیرجان که شهرت جهانی پیدا کرد و خاقانی در شعرش به آن اشاره می کند .عصای سیرگانی است .

گلیم شیرکی پیچ نیز امروزه از مشهورترین صنایع دستی سیرجان است .

سیرجان در حوزه های مختلف سرشار از زندگی است .و برخلاف برخی دیگر از شهرهای استان کرمان مهاجر پذیر است .و سیرجانی ها کمتر تمایل به مهاجرت به مرکز استان را دارند.

سیرجان به دلیل تبادلات فرهنگی  دارای خرده فرهنگ هایی از دیگر اقوام و ایلات مهاجر کشور است .

ایل افشار و بچاقچی و سایر ایل های دیگر برای سکونت سیرجان را انتخاب کردند.و با اینکه هنوز ترکی صحبت می کنند .اما خود را سیرجانی می دانند و برای توسعه و آبادانی شهرشان در حوزه های مختلف تلاش ها کرده و می کنند و نمونه این تلاش   می توان به همین گلیم شیریکی پبچ که ثبت جهانی شده و همه ما به آن به عنوان میراث فرهنگی افتخار می کنیم ، یک داشته فرهنگی ست که توسط،ذهن و دستان زنان هنرمند ایل های خوش نام و توانای منطقه نظیر افشار و بچاقچی دوام و قوام یافته و تا به امروز به حیات  موثر هنری خود ادامه داده است

همه ما وقتی به جایی می رویم اگر از میزبان روی خوش ببینیم .و اگر میزبان صفای باطن و دلی گرم داشته باشد .شادی و سرور در دل ما تقویت می شود .‌

اما اگر میزبان اخم ‌کند راهمان را از همان جا کج می کنیم و بر می گردیم

سیرجان ،کرمان و دیگر مناطقی که توانستند از نیروهای مهاجر به نفع توسعه شهرشان استفاده کنند و حتی آن نیروهای مهاجر، کار را به جایی رساندند که دلسوز تر از خود مردم آن شهر شدند و ماندگار و موثر در توسعه متوازن منطقه در ابعاد مختلف .تنها دلیلش این بود که آن مردم از خود انسانیت نشان دادند.

سیرجانی های اصیل اگر آن کرامت انسانی را از خود نشان نداده بودند.و از صفای باطن سیرجانی ها بهره مند نمی شدند

ایل بچاقچی ،ایل افشار ،ایل قرائی،ایل لری و …نه می ماندند و نه حاضر بودند کاری انجام دهند.

ترکان خاتون قراختایی که از منچوری به کرمان می آید و در طول حکومتش آن همه خدمات انجام می دهد .

از جمله دانشگاه قبه سبز ،که تاریخ می نویسد .اگر مردم کرمان هیچ چیز برای بالیدن نداشته باشند .وجود همین دانشگاه قبه سبز برای افتخار کردن کافی است .

اگر  مهاجران آمدند ،دل سوزاندن ،ماندگار شدند ،همت کردند ،تلاش کردند و یک چیزی روی محبت ها گذاشتند و  تحویل دادند .

چون صفای باطن مردم سیرجان را دیدند.

از صفای باطن مردم سیرجان است که مرحوم دکتر صادقی ،درب خانه اش ۲۴ ساعت بر روی مردم باز است .

بیماران که از راه دور می آمدند  زیر درخت ها ی حیاط اتراق می کردند .

دکتر صادقی این مرد وارسته و عارف ،قوطی کمپوتی روی میزش بودو هر که پول نداشت آرام و بی صدا از درب خارج می شد و هر کس توان مالی داشت سکه ای بابت هزینه ویزیت پرداخت می کرد.

دکتر صادقی مردی بزرگ و وارسته بود .محیط سیرجان در کنار اصالت و بزرگ منشی دکتر صادقی باعث شد ،مردی چون ایشان در سیرجان بدرخشد .

من با اکثر قریب به اتفاق بزرگان سیرجان محشور بودم و قصد دارم در آینده مجموعه خاطراتم با بزرگان سیرجان را جمع آوری و چاپ کنم .

سیرجانی های مردمانی با غیرت، اهل زندگی و دارای تحرک اقتصادی و فرهنگی هستند.

آمار بالای ۸۰۰۰ تیراژ تک فروشی نشریاتی چون نگارستان،پاسارگاد ،سخن تازه و در دو سه دهه ی اخیر …نشان از ظرفیت بالای فرهنگی این شهر دارد.

دلبستگی مردم سیرجان به مطالعه کتاب و روزنامه نشان دهنده یک پیشینه فرهنگی و ادبی است .

سیرجان همیشه مهد دانش و عرفان بوده است .

شاه شجاع کرمانی که امروزه مدفنش در سیرجان است .

بعد از وفات تربت ما در زمین مجوئید

در سینه های مردم عارف مزار ماست

بزرگان و عرفا نیاز به زیبا سازی قبرشان ندارند.

همانطور که حافظ و سعدی نداشتند .اما ما وظیفه داریم که برای آنها ارزش و اهمیت قائل شویم .و تاریخ آنها را حفظ کنیم .

شخصیت عارفانی چون خواجه ابوالحسن علی بن حسن سیرگانی از بزرگان صوفیه قرن پنجم هجری قمری است که مقبره ایشان در انتهای مکی آباد است و می تواند به یک قطب گردشگری و فرهنگی سیرجان تبدیل شود‌.

خواجه علی بن حسن سیرگانی مورد تکریم بزرگان صوفیه از قبیل ابوسعید ابوالخیر ،خواجه عبدالله انصاری و هجویری قرار گرفته بود.

در پایان این گفتگو آقای سبزه صادقی  موضوعاتی و مشکلات سیرجان امروز را به دلیل تسلط بر تاریخ سیرجان و آگاهی از امروز سیرجان با جناب گلاب زاده مطرح می کنند.

به گفته آقای سبزه صادقی ،معیشت مردم سیرجان در گذشته بر پایه کشاورزی بوده ،قنات هایی که در گذر زمان احداث کرده بودند. بخشی از معیشت مردم این سرزمین بر پایه عشایری ،طبیعت زیبا و مراتع بوده است .و بخشی نیز به تجارت می پرداختند.

ولی امروزه با حفر چاه ها ،قنات ها از بین رفته اند .و کشاورزی سیرجان به دلیل برداشت بی رویه آب به مخاطره افتاده است .

گودال های بزرگ نیز که در چند دهه آینده از معادن گل گهر سیرجان باقی می مانند در کنار تخریب محیط زیست  .مشکلات زیست محیطی برای سیرجان به ارث خواهند گذاشت

آقای گلاب زاده در پاسخ این مبحث چالشی و مشکلات امروز سیرجان ،بسیار با دوراندیشی و ذکاوت ورود کردند.

ایشان فرمودند:این سوال بسیار مهم که قطعا پاسخ مهمی برایش لازم است .چیزی نیست که من بصورت خلق الساعه بتوانم ورود کنم و به شما بگویم اگر می خواهید سیرجان به گذشته های پر رونق برگردد.معادن را تعطیل کنید . یا آب از خلیج فارس به سیرجان بیاورید.

این مباحث نیاز به کارهای اساسی ،بنیادی و کارشناسی دارد .که آن را دوستان متخصص باید بنشینند و با تشکیل اتاق فکر روی این قضیه بحث و تبادل نظر کنند.

اجداد ما بیشتر از ما می فهمیدند ‌،بخاطر همین است که آنها اتاق فکر داشتند .و برای انتقال آب از دل کویر به زمین های کشاورزی بدون کمترین تبخیر به حفر قنات رسیدند.

آنها برای کاهش تبخیر آب ، آب را در زیر زمین هدایت کردند . سختی هایش را تحمل کردند ولی کار منطقی و عاقلانه ای انجام دادند.

متاسفانه بشر در  طول پنجاه سال گذشته لطمه ای به کره زمین و محیط زیست زده ،به  اندازه لطمه ای است که از ابتدای پیدایش انسان روی زمین تا به امروز بوده است .

یعنی ما دریاها ،جنگل ها ،مراتع و لایه اوزن را  تخریب کرده ایم .و تخریب محیط زیست تنها مشکل سیرجان نیست .بلکه بک مشکل جهانی است .

خود من مخالف این هستم که هوای سیرجان را آلوده ‌کنیم .کشاورزی را نابود کنیم .بخاطر اینکه گل گهر داشته باشیم !

اما این یک اجبار روزگار است یک جبر زمانه است که باید یک جایی تحمل کنیم و برای  آن راه هایی پیدا کنیم .که آن ضرر و زیان ها را جبران کنیم .

در اولین قدم سیرجان را به یک پایگاه علمی قوی تبدیل کنیم و دانشگاه ها و فضاهای علمی از کمترین ها بیشترین ها را عرضه کنند.

به عنوان مثال : مواد تشکیل دهنده یک تلفن همراه کمترین ارزش را دارد اما وقتی همین مواد خام ،به یک کالای کاربردی تبدیل می شود . برای صاحبان آن  باعث میلیارد ،میلیارد درآمد می شود.

ما باید در سیرجان ،سرمایه گذاری هایی  را جایگزین این زیان و ضررها کنیم .که بتواند حفظ محیط زیست و حیات را تامین کند.

و گرنه اگر دلم خوش باشد گل گهر اینقدر شمش ،میلگرد تولید می کند و کشاورزی ام نابود می شود .این به باور من یک کار عبث است و همه ما در پیشگاه تاریخ مسئول هستیم .

در کنار گهر پارک ما می توانیم با ایجاد مراکز علمی و فرهنگی ،برای بهتر اجرا شدن مسئولیت های اجتماعی راهکار های علمی و تخصصی پیدا کنیم .

اگر در آمد های سیرجان را  برای سیرجان سرمایه گذاری علمی و فرهنگی نکنیم. ما فردا چیزی برای سیرجان جز گودال هایی که خاکش برداشته شده و در آمدش جای دیگر رفته ،نخواهیم داشت.

---

---

---